Günümüzde “motivasyon eksikliği” sıkça duyduğumuz bir kavram. Pek çok insan, hedeflerini ve hayallerini gerçekleştirecek enerjiyi bulamadığından yakınıyor. Oysa motivasyon, insanı belli bir amaç uğruna çalışmak için ayağa kaldıran güç, bir güdü olarak tanımlanır. Hırs, umut gibi pek çok farklı kaynaktan beslenebilir; ancak derinde yatan o “kalp atışını hızlandıran” iç kuvveti bulmak, bizi asıl ileriye taşıyan unsurdur. Kalbinin neden hızlandığını bilen birinin, motivasyonu da kalıcı olur. Bu yazıda, motivasyonun temellerinden başlayıp, onun nasıl sağlanabileceğine ve motivasyon stratejilerine kadar kapsamlı bir yolculuğa çıkacağız.
Motivasyon Nedir?
Motivasyon, kimi zaman dış etkenlerden (ödüller, övgüler, sosyal çevre) kaynaklansa da esas gücü kişinin özünde yatan ve ona “niçin bu işi yapmalıyım?” sorusunun cevabını veren nedenden alır.
İçsel (intrinsic) motivasyon: Kişinin kendi değerleri ve tutkuları doğrultusunda, içinden gelen bir dürtüyle harekete geçmesidir.
Dışsal (extrinsic) motivasyon: Ödül, takdir veya toplumsal onay gibi dış etkenler sayesinde harekete geçmedir.
Sosyal Motivasyon: İnsan sosyalleşerek büyür ve gelişir. Ait olma ihtiyacı, takım ruhu, toplumun refahı veya sosyal çevreden alınan destek, motivasyonu artırabilir.
Burada önemli olan, kalp atışlarımızın ne için hızlandığıdır. Çünkü içsel motivasyon, kişiye sürdürülebilir bir enerji sağlayarak, mücadeleci ruhunu canlı tutar. Hangi işi yaparsak yapalım, ona anlam katmamızı, o işe sarılmamızı sağlayan şey motivasyondur.
Motivasyon Nasıl Sağlanır?
Peki kalp atışlarımız ne için hızlanır? Nasıl motive oluruz? Bireye mücadeleci ruhu veren, tüm zorluklara rağmen iç motivasyonuyla hareket etmesini sağlayan, belirsiz anlarda özellikle de denizde dalgalar yükseldiğinde gemimizi kontrol etmeyi kolaylaştıran nedir?
Bu anlarda gemiyi dik tutan, çapadır.
Çapa attığımız değerler, yaptığımız tüm aksiyonların temelinde nasıl amaçla yola çıktığımızı bize hatırlatarak “main thingi” kaybetmememize yardımcı olur. Kalp atışlarımızı hızlandıran bir amaç veya “çapa” bulmak, motivasyonun en etkili yoludur. Çünkü motivasyon eksikliği olarak adlandırdığımız durum, çoğu zaman “derin bir amaçtan” yoksun olmamızdan kaynaklanır.
Gemiyi dalgalı denizlerde dik tutan çapa gibi, hayatımızda da kendimize sağlam bir “değerler bütünü” bulmamız gerekir. Bu değerler, yaptığımız her işin temelindeki asıl sebebi bize hatırlatır. YGA Zirvesi 2024’te Prof. Dr. Mehmet Toner’in bahsettiği gibi, “amaç” ile “hedef” birbirinden farklıdır. Hedefler zaman içinde değişebilir ve sizi amacınıza ulaştıran küçük basamaklardır. Amaç ise uzun soluklu bir yolculuk ister ve “son hedef”inizdir. Çapanızı doğru değerlere attığınızda, sizi başarının kibrine ve başarısızlığın umutsuzluğuna kapılmadan koruyacak bir iç dengeye sahip olursunuz.
Bu amaçlar, çapa atılan değerler “Ben şu olmak istiyorum” değil de “Dünyada buna ihtiyaç var.“ bakış açısıyla, saf bir niyetle inşa edildiğinde kişinin küçük çıkarları aradan çıkar ve amaç anlam kazanır. Bu, zihninizde büyük bir resim canlanmasını sağlar. Amaçlarınız ne kadar anlamlı ve büyük resme hizmet ediyorsa, motivasyonunuz o kadar güçlü olacaktır. Hedefleri, o amaca ulaşmak için belirlediğiniz süreç adımları olarak görmelisiniz. Değişebilir, esneyebilir ama amacınız uzun vadede size yön vermeye devam eder.
Sizi harekete geçiren şey gerçekten derin bir anlam taşıyorsa, dış koşullardan etkilenmeniz zorlaşır. Motivasyonun gerçek kaynağı, kalpten bağlı olduğunuz bir şeyin varlığıdır. Bu, “ben şu olmak istiyorum” demekten öte, “ben şu değer için çalışmak istiyorum” diyebilmektir.
İç Motivasyonumuzu Nasıl Koruyacağız?
Değerlerimizi inşa etmeye başladıkça karşımıza çıkan en önemli sorulardan biri de bunu hayatımızda uygulayabilmek. Nasıl olur da insan iş yerinde en yoğun olduğu anda veya sınavın ortasında da kendi çapasını hatırlar, inandığı değerlerden güç alır? Atatürk’ün ilham verici bir sözü var: “Hiçbir şey yolunda gitmedi, hiçbir şey de beni yolumdan etmedi”
Özgüvenli, güvenini ve gücünü özünden alan birey; koşullardan etkilenmez, koşulları etkiler. İşte bu koşulları etkilemek içinse iç motivasyonu koruyor olmak ciddi önem arz ediyor.
- Kişisel Farkındalığını Artırmak
Günlük veya haftalık olarak kendine şu soruları sormayı alışkanlık haline getir: “Bugün neyi neden yaptım?”, “Bu beni uzun vadeli amacıma yaklaştırıyor mu?” Bu kontrol noktaları, çapanı hatırlamana yardımcı olur.
- İçten Takdir Etmek
Yolculuk uzun olabilir, ama attığın her küçük adımı gör ve takdir et. Hayatımızdaki olumsuzlukları görmek hakikaten kolay, asıl mesela güzeli görebilmekte. Bireyin kendine ve çevresindekilere karşı olumlu hissetmesi, umutlu kalabilmesi için de takdir; gelişmesi gereken en önemli kaslardan biri. - Anlamlı Aksiyonlar Almak
Benzer değerleri paylaşan bir toplulukla bağ kurmak, iç motivasyonu destekler. Yalnız olmadığını bilmek, dayanıklılığını artırır. - Kendine Karşı Dürüst Olmak
Zorluklar ve düşüşler motivasyon kaybı gibi hissettirebilir. Ancak bu anlarda kendine “Bu da yolun bir parçası” diyebilmek ve hatalarımızdan anlamlı öğretiler çıkararak yola devam etmek, iç motivasyonu artırmanın yanında gelişimi de beraberinde getirir.
Kısacası motivasyon, her zaman coşkulu ve yüksek bir enerji hali değildir. Asıl mesele, fırtınalı günlerde bile rotayı hatırlamak ve çapamızı sağlam bir şekilde değerlere atmaktır, böylece dış koşullar değişse de iç pusula asla sapmaz.
Gerçek motivasyon, dış koşullar değil, içsel duruşla ilgilidir. Yol ne kadar zorlu olursa olsun, çapan değerlerinse; yönünü asla kaybetmezsin.